Edith Kiel en Jan Vanderheyden, pioniers van de Vlaamse film is een uniek boek met dubbel-dvd over de vergeten grondleggers van de Vlaamse geluidsfilm. Het boek, geschreven door historici Roel Vande Winkel en Dirk Van Engeland, werpt nieuw licht op dit koppel filmmakers. Gebaseerd op uniek bronmateriaal worden het leven en werk van dit filmkoppel kritisch doorgelicht en geëvalueerd. Deze uitgave kwam tot stand in samenwerkng met LUCA | School of Arts.
INHOUD
Edith Kiel & jan Vanderheyden. Pioniers van de Vlaamse film omvat een boek en een dubbel-dvd. De dubbel-dvd is ook apart verkrijgbaar.
BOEK : 208 pagina's, geïllustreerd, zachte kaft
DVD 1 : De Witte (1935, 103 minuten), Alleen voor U (1935, 87 minuten)
DVD 2 : Schipperskwartier (1953, 98 minuten), Oud Antwerpen-Muzikale intermezzo's (2014 / 36 minuten)
Het boek
In september 1934 verscheen De Witte: de allereerste Vlaamse klankfilm! De film, gebaseerd op de schelmenroman van Ernest Claes, kende een weergaloos succes. De Witte werd een klassieker, een mijlpaal die wordt vermeld in elk boek over de Vlaamse of Belgische filmgeschiedenis.De Witte blijft voor altijd verbonden met de namen van hoofdrolspeler Jef Bruyninckx en producent Jan Vanderheyden. De producent adverteerde dat hij de film zelf geregisseerd had, in samenwerking met Willem Benoy. Enkel ingewijden wisten dat de eigenlijke regie volledig in handen was van Edith Kiel, die officieel alleenhad meegewerkt aan het filmscenario.
Dat een vrouw een leidinggevende functie uitoefende, was in die periode niet vanzelfsprekend. Dat ze de Duitse nationaliteit had, maakte het evenmin evident om haar als drijvende kracht achter de eerste Vlaamse klankfilm te vermelden. Dat Kiel als gescheiden vrouw een 'natuurlijk' kind had en samenwoonde met Vanderheyden, die eigenlijk nog getrouwd was, maakte haar positie er nog ingewikkelder op. Redenen te over dus om, in het conservatieve Vlaanderen van de jaren 1930, Edith Kiel uit de "spotlight" te houden en haar verdiensten volledig op conto van Vanderheyden te schrijven. Nadat Vanderheyden zich in de Tweede Wereldoorlog 'verbrandde', kon Kiel volop uit zijn schaduw treden.
Als zaakvoeder van de Antwerpse Filmonderneming werd Edith Kiel het gezicht van een nieuwe reeks Vlaamse volksfilms. Aan deze productie kwam een einde in 1961, toen Vanderheyden overleed. In hun films traden vele tot op heden bekende acteurs op de voorgrond: Charles Janssens, Co Flower, de Woodpeckers (Jef en ÇoisCassiers - later bekend van 'het Manneke'), Gaston Berghmans, NandBuyl en vele anderen.
In het boek Edith Kiel en Jan Vanderheyden, pioniers van de Vlaamse film brengen Roel Vande Winkel en Dirk Van Engeland het verhaal van dit koppel, dat tussen 1934 en 1961 een dertigtal films maakte. Kiel en Vanderheyden kozen daarbij resoluut voor het genre van de zogenaamde 'volksfilm', een term die ze uiteindelijk als geuzennaam hanteerden. Juist het volkse karakter van hun films draagt er toe bij dat zij, in tegenstelling tot tijdgenoten als Henri Storck of Charles Dekeukeleire, eerder als curiosa dan als pioniers worden beschouwd. Of uitsluitend herinnerd worden voor De Witte.
Roel Vande Winkel en Dirk Van Engeland brengen een kritische analyse van de bijdrage die Kiel en Vanderheyden aan de ontwikkeling van een Belgische/Vlaamse filmindustrie leverden. Daarbij ligt de focus op hun activiteiten als filmproducenten, maar wordt ook aandacht besteed aan hun voorgeschiedenis en aan hun invloed op latere film- en televisieproducties.
De films
De dubbel-dvd, een uitgave van CINEMATEK, bevat drie van de meest markante langspeelfilms van Jan Vanderheyden en Edith Kiel:
De Witte (1934 / 103 min)
Alleen voor U (1935 / 87 min)
Schipperskwartier (1953 / 98 min)
De twee dvd's ronden af met de compilatie Oud Antwerpen: muzikale intermezzo's (2014 / 36 min) waarin de alomtegenwoordigheid van muziek, lied, zang en dans in de films van Kiel en Vanderheyden in de kijker wordt gezet. Meteen een kleurrijke bloemlezing uit het oeuvre van het meest productieve cineastenduo uit de Vlaamse filmgeschiedenis.
De auteurs
Roel Vande Winkel is docent Film- en televisiestudies. Omstreeks het verschijnen van dit boek verhuist hij van de Universiteit Antwerpen naar de KU Leuven. Hij combineert dit met een aanstelling aan de LUCA School of Arts en publiceerde, met diverse coauteurs of -editors, onder andere Cinema and the Swastika (2011), Silencing Cinema: Film Censorship around the World (2013), Filmen voor Vlaanderen. Vlaamse beweging, propaganda en film (2008) en De Vlaschaard 1943: een Vlaams boek in nazi-Duitsland en een Duitse film in bezet België (2007).
Dirk Van Engeland is mediabeheerder in het VRT-archief. Hij is historicus en publiceerde onder andere Voor altijd De Witte. Jef Bruyninckx, filmvedette en t.v.-pionier (2005) en Filmpaleizen aan de Nete. Plaza en Nova, de Duffelse dorpsbioscopen (2008). Daarnaast bracht hij diverse uitgaven over de geschiedenis van zijn geboortedorp Duffel uit.